T.C. BİLECİK VALİLİĞİ HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ’den Odamıza gelen “İl tütün Kontrol Kurulu Kararları” hakkındaki yazısına istinaden “Sigaranın Zararları ve Bağımlılık Nedenleri” konulu yazıyı üyelerimize duyururuz.
Sigara bağımlılığı ve sigaranın zararlarından bahsetmeden önce tütünün tarihçesine göz atmak gerekir. Tütün, patlıcangiller familyasından Nicotiana cinsinden yaprakları sigara yapımında kullanılan otsu bitki türlerine verilen ortak addır. Avrupalılar Amerika’ya ilk keşifleri sonrası Amerikan yerlilerinden tütün içmeyi öğrenmişler ve Avrupa’ya taşımışlardır. Seri üretime geçilmesi ve bağımlılığın tüm dünyada her yaştan ve sınıftan insana ulaşması ise 1900’lü yılların başlarında Amerika’da en çok satılan sigara markasının New York’ta şubesini açmasıyla başlamış ve ilerleyen süreçte insan sağlığını en büyük tehdit eden unsurların başına geçmiştir.
Sigaranın zararlarından kısaca bahsetmek mümkün değildir. Sebebiyet verdiği hastalıkların listesi her geçen gün uzamakta ve sigara bağımlılığı WHO(Dünya Sağlık Örgütü) tarafından ilaç ve madde bağımlılığına benzer bir “hastalık” olarak görülmektedir. İçerisinde bulunan 5000’in üzerinde kimyasalın birçoğu sitotoksik, mutajenik ve karsinojenik özellik göstermektedir. Kanser oluşum mekanizmaları ile ilgili araştırmalar arttıkça sigaranın birçok kanserin sebebi olduğu görülmektedir. Akciğer kanserlerinin %90’ının ve kanser dışında başta KOAH olmak üzere birçok akciğer hastalığının bir numaralı sorumlusudur. Sigara, kalp ve damar hastalıklarının %20’sinden ve kronik kalp hastalıklarına bağlı ölümlerin %30’undan sorumludur. Sindirim organlarında asit salgısını artırarak gastrite, mide ve oniki parmak bağırsağı ülserine yol açar, ülser tedavilerinin başarısını azaltır. Rahim, prostat, böbrek ve mesane kanseri risklerini ve hem kadında hem erkekte kısırlık riskini artırır. İstatiklere bakıldığında sigara tüketenlerin yarısı sigaraya bağlı nedenlerle hayatlarını kaybetmektedir. Dünya’da yılda 4.5 milyon, ülkemizde ilse 100bin kişi sigara sebebiyle ölmektedir. Şimdi önlem alınmazsa bu rakamın önümüzdeki 20 yılda 250bin’li rakamlara çıkacağı öngörülmektedir.
Sigaranın bağımlılık yapmasından sorumlu madde nikotindir. Alkolden 10 kat daha güçlü bir bağımlılık yapıcı ajan olan nikotin vücuda alınmasının ardından hızla beyne ulaşarak zevk alma, rahatlama ve konsantrasyon artışı gibi değişiklikleri ortaya çıkarır. Bağımlı olan insan, sigara kullanmayan bir insanın dikkat ve konsantrasyon seviyesini sağlamak için sigara tüketmek zorunda hisseder ve psikolojik bağımlılık sağlanmış olur. Ayrıca nikotin fizyolojik olarak da tüketilmediği zamanda gösterdiği yoksunluk sendromlarıyla ortaya çıktığı üzere bağımlılık yapar. Sigara içilmediğinde kanda azalan nikotin, hastanın 3 hafta kadar süren huzursuzluk, uykusuzluk ya da uykuya eğilim, çabuk sinirlenme, konsantrasyon güçlüğü ve kabızlık gibi yoksunluk sendromları ortaya çıkar. Bu yoksunluk sendromu sigarayı bırakmada yaşadığımız güçlüklerin başında gelir ve hastalar bu dönemi aşamadıkları için sigaraya tekrar başlarlar. Sigarayı bırakmada yaşadığımız zorluklardan biride vücudun nikotin ihtiyacı olmadığı zamanlarda dahi sosyal etkilerle, bazen farkında olmadan sigara tüketiminin devam ettirilmesidir. Çay, kahve yanında tüketim, yemek sonrası tüketim, eğlence, arkadaş ortamı gibi sigara ile özdeşleştirdiğimiz alışkanlıklar sigarayı bırakma sürecinde karşımıza çıkan psikolojik zorluklardır ve en az fizyolojik bağımlılık kadar ciddiye alınması gerekir.
Tütünle mücadelede 4207 Sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun en kuvvetli dayanağımızdır ve bu mücadelede sigara tüketiminin sık görüldüğü tüm işletmelerin denetimi bir numaralı önceliğimiz olmalıdır. Sigara dumanına maruziyeti minimuma indirmek ve dumansız hava sahasını sağlayabilmek için kurumlararası işbirliğini en önemli konuların başında gelir. Denetimlerin daha huzurlu bir şekilde yapılabilmesi ve amacımızın sadece insanların sağlığını korumak olduğu bilgisininin denetlenenlere aktarılabilmesi için kurumunuzun desteği bizler için çok önemlidir.
İyi çalışmalar;
Dr. Selim GÜLER
Bulaş. Olm. Hast. Prog ve Kanser Şube Müdürü (0532 7069294)